Một vài trao đổi với Ysa Cosiem và Can Quang (QĐC)

Written by Putra Podam

In category Ngôn ngữ

Apr 27, 2018, 5:26 AM

Gần đây trong bài viết của Ysa Cosiem có đề cập và quảng bá chữ viết Latin của BBSSCC và chữ viết Latin Cham Châu Đốc do Ysa Cosiem sáng tạo. Thật sự tôi chưa thấy bảng chữ cái chính thức của Latin Cham BBSSCC bao gồm những ký tự nào? Công bố từ năm nào, ai là tác giả, và nhóm tác giả…và tôi cũng chưa thấy cái gọi là Latin Cham Châu Đốc?

Từ thắc mắc trên, tôi mạnh dạn có trao đổi với Ysa Cosiem nhằm được cung cấp tài liệu về bảng chữ cái Latin của BBSSCC cũng như Latin Cham Châu Đốc để được tham khảo.

Thay vì Ysa Cosiem gửi cho tôi bảng Latin của BBSSCC hay Latin Cham Châu Đốc, ngược lại, Ysa Cosiem lại có bài viết gửi cho Putra Podam, nhưng bài viết lại không gửi trực tiếp đến nick Putra Podam mà chỉ đăng trên Facebook. Đây là cách hành xử không mấy tốt đẹp, mà mục đích gì đó không rõ ràng.

Nội dung bài viết nhìn qua thì Ysa Cosiem lấy một số bài viết của QĐC làm nguồn dẫn để đăng.

Xét về lý thì bài viết chỉ gửi cho Putra Podam trên Facebook, chứ không gửi trực tiếp cho Putra Podam trên trang facebook của tôi. Nên tôi chưa chính thức trả lời những câu hỏi do Ysa Cosiem đặt ra.

Nhân tiện, chúng ta xem đoạn comment giữa QĐC và Ysa Cosiem ở dưới đây trong lúc trao đổi với cộng đồng Cham trên Facebook, và còn nhiều đoạn comment khác nhằm tẩy chay Rumi Cam EFEO phiên âm cho chữ viết Cham truyền thống.

Đoạn comment của QĐC:

Can Quang: Wa thấy từ này mới lí thú: kau: tao, viết là KUNG, nhưng đọc là Kau;

Brei thau như wa đã viết ra cũng nếu phiên chữ là THUNG, đọc là thau, nên phiên THAU là tôi thích. Âm /au/ akhar thrah có viết là /UNG/.

Đọc qua đoạn comment trên cho chúng ta thấy kiến thức chữ Cham của QĐC một vần “AU” trong chữ Cham Thrah cũng không nhận dạng được, vậy mà hô hào cải cách, cải biến chữ Thrah Cham truyền thống.

- KAU: chữ Cham Thrah phải viết gồm phụ âm “K” và vần “AU”. Vần “AU”: gồm “Takai Kuk" và "Paoh Thek”.

Vì bản viết tay Akhar Thrah là viết tháo, viết nhanh, nên một số từ chúng ta quan sát thấy, “Takai Kuk” viết gần giống dấu “Gạch” ở dưới; còn “Paoh Thek” đôi lúc nhìn thấy giống “Paoh ngak/ ngâk” ở trên.

Vì không nhận diện được dấu “Paoh thek” hay dấu “Paoh ngak/ ngâk” cho vần “Au”, nên QĐC phán rằng, viết KUNG, nhưng đọc là KAU.

- Tương tự tiếp tục QĐC cho rằng, viết THUNG đọc là THAU.

Cuối cùng QĐC kết luận: âm /AU/ akhar Thrah viết là /UNG/

Theo tôi, Putra Podam, khẳng định những lý giải của QĐC về akhar Thrah Cham là viết KUNG nhưng đọc là KAU, hay viết THUNG nhưng đọc là THAU là một sự sai lầm hay biểu lộ kiến thức akhar Thrah còn non kém.

BÀI HỌC

Theo tôi, bán nguyên âm ở trên phụ âm trong chữ viết Thrah Cham gồm: baluw, takai kik, takai kik tut takai mak, paok thek, paok ngak (ngâk), ngoài ra còn một bán nguyên âm nữa rất đặc biệt tuy không vẽ riêng ra (dùng gộp như paok thek ) nhưng vẫn dùng đặc biệt cho chữ Po, đó là bán nguyên âm “W” có hình dấu trăng lưỡi liềm ở trên, dấu này khác với dấu “paok thek”.

- Khi đọc một từ là KAU (kU-) hay THAU (TU-), thì dấu ở dưới phải là “Takai Kuk” và dấu ở trên buộc là “Paoh Thek”.

- Khi gặp một từ mà dấu ở dưới là “Takai Kuk” và dấu ở trên là “Paoh Thek” hay “Paoh ngak/ ngâk”. Thì từ đó đều đọc mang âm “AU”.

- Tuy nhiên, chúng ta vẫn còn gặp một ít từ dùng “Takai Kuk” ở dưới và “Paoh ngak/ ngâk” ở trên, đọc mang âm UNG. Nhưng đây là cách viết tắt và viết chưa chuẩn xác.

- Vần “UNG” trong akhar Thrah Cam viết đúng gồm “Takai Kuk” và Ina akhar “Nga Matai”.

- Đề cập bán nguyên âm “W” dùng cho chữ PO ( Of- ) hay ( Of| )

*Những từ viết gồm Dar sa, một phụ âm và Paok thek, thì đọc mang âm [é] (ê - tiếng Việt).

*Nhưng chữ Po, viết gồm Dar sa, Pak praong có baluw hay không baluw (thông thường pak praong phải có baluw) và Paok thek, thì đọc là Po (Pô - tiếng Việt). [Từ này đọc đúng là Pow].

Như vậy dấu ở trên chữ Po thực sự không phải là dấu Paok thek, đó là bán nguyên âm “W” có hình dấu trăng lưỡi liềm ở trên, dấu này khác với dấu “paok thek”.

Xem chữ KAU trong Ariya Cam-Bani

Quan sát 10 câu đầu trong Ariya Cam Bani ta thấy:

Chữ KAU số 1, Phụ âm Ka, takai kuk, và Paoh Thek viết giống Paoh Ngak / ngâk.

Chữ KAU số 2, Phụ âm Ka, takai kuk, và Paoh Thek viết rõ ràng.

Chữ KAU số 3, Phụ âm Ka, takai kuk, và Paoh Thek viết rõ ràng.

Chữ KAU số 4, Phụ âm Ka, takai kuk, và Paoh Thek viết rõ ràng.

Ariya Cam-Bani

(Phiên âm Rumi Cam EFEO)

1. Ni ariya sa-ai ngap,

panâh ba tabiak, piéh ka ra peng,,

2. mayut dreh yau ni aey haleng,

kau ngap blaoh padeng, dom ayaman,,