Từ khi Champa bị xóa khỏi bản đồ vào năm 1832, rất nhiều cuộc khởi nghĩa đã diễn ra. Tiêu biểu có một số cuộc khởi nghĩa với những nhân vật anh hùng của thời cuộc xuất hiện như Katip Sumat, Katip Ja Thak Wa, Les Kosem, Y Bham Enuol, và Po Dharma. Đây là những 5 nhân vật đã đi vào lịch sử Champa từ thế kỷ 19 đến hai thập kỷ đầu của thế kỷ 21. Họ được vinh danh về lòng yêu nước, sự gan dạ, dũng cảm, quyết tranh đấu và sẵn sàng hy sinh vì sự độc lập của dân tộc và mong muốn khôi phục lại vương triều Champa nhằm mang lại ấm no, tự do, hạnh phúc cho các thần dân Champa. Chính vì thế thần dân Champa luôn luôn tôn vinh và nhớ ơn vị anh hùng dân tộc. Người sẽ sống mãi trong lòng cộng đồng Champa và là một tấm gương sáng cho thế hệ trẻ Chăm và cộng đồng Champa noi theo.

ANH HÙNG LỊCH SỬ CHAMPA

Tác giả: Putra Podam

Champa độc lập thế kỷ hai.

Trải dài Ô Lý Đồ Bàn Đồng Nai.

Jrai Rađê Stiêng Chăm Churu Raglai.

Cùng dòng cùng giống cùng vai chung lòng.

Cùng chung gánh vác non sông.

Cùng chung văn hóa cha ông bao đời.

Tin hung Nam tiến lăm le.

Xâm chiếm bờ cõi thành hồ Champa.

Bồng Nga danh tiếng oai lừng.

Đánh tan giặc Trần chiếm thành Thăng Long.

Po Romé người cũng có công.

Cải tiến chữ Thrah thành công muôn đời.

Dân tộc tôn giáo tách rời.

Po Romé hóa giải tuyệt vời Ahier Awal.

Phúc Nguyên tìm cách xâm thành.

Ngọc Khoa công chúa kế bày cho nhanh.

Đến khi Minh Mệnh thành danh.

Độc tài thủ đoạn biệt danh con Trời.

Đốt làng giết hại người Hời.

Chặt đầu 3 cái mới được 3 quan.

Sử sách ghi chép rõ ràng.

Minh Mệnh giết bừa không chừa một ai.

Nhân danh Sumat nhân tài.

Jihad thánh chiến đến tai Ngọc Hoàng.

Mệnh liền tiêu diệt Phan Rang.

Thak Wa bố trận đánh tan giặc ngoài.

Mệnh liền chiêu dụ Quan cai.

Việc xong xử án gia ngài Phaok The.

Cham Pa tuyệt vọng rối bời.

Fulro mật trận từ thời Les Kosem.

Campuchia Krom Campuchia Nord Cam Pa.

Lập ba mật trận treo ba lá cờ.

Y Bham nắm bắt thời cơ.

Liền gây sức ép Việt Nam Cộng Hòa.

Thời cuộc xuất hiện Po Dharma.

Công lao to lớn thành danh thành tài.

Đến khi du học lần hai.

Đỗ xong tiến sĩ ngài làm ngoại giao.

Ban giao Chăm Pháp Mã Lai.

Đánh thức văn hóa đến tai dân mình.

Ngài đưa lịch sử văn minh.

Ngôn ngữ chữ viết định hình không thay.

Nay ngài mắc bệnh không may.

Ung thư cổ họng thay ngay không thành.

Cộng đồng con cháu nhân danh.

Nhân vật lịch sử ghi danh muôn đời.

 

Putra Podam

Đêm Noel  24/12/2019

         Ts. Putra Podam and Ts. Po Dharma