Chính quyền tỉnh Bình Định xâm hại di tích tháp cổ Champa

Written by Thành Thanh Huấn

In category Tin tức

Mar 10, 2022, 4:25 AM

Nguồn: Thành Thanh Huấn (BBT Kauthara)

Trong thời gian qua, cộng đồng Chăm trong nước cũng như hải ngoại tỏ ra bức xúc bất bình, trên các trang mạng xã hội chia sẻ nhiều hình ảnh cụm tháp Bánh Ít tọa lạc tại xã Phước Lộc, huyện Tuy Phước- Bình Định, là một trong quần thể tháp Champa cổ bị xâm hại. Dư luận cho rằng, chính quyền tỉnh Bình Định lại chính là những người xâm hại hai cụm tháp cổ nói trên. Cụ thể, Sở VH-TT tỉnh Bình Định là đơn vị chủ đầu tư đã “oanh tạc” phá vỡ di tích khu tháp cổ gần 1.000 năm tuổi. Hành động trên không chỉ phản cảm mà còn phá hoại di cổ Champa hiện hữu tại địa phương này.

Cộng đồng Chăm quan ngại di tích cổ Champa bị xâm hại

Theo truyền thông trong nước loan tải, tại khu vực tháp Bánh Ít, đơn vị thi công tổ chức rào chắn, đóng kín cửa vào di tích để bảo vệ hạng mục thi công. Phía trong cánh cổng đóng kín, khuôn viên nhà đón tiếp khách phía Đông Nam tháp Bánh Ít nhiều công nhân vẫn đang thi công, máy móc đang hoàn thiện nền móng khu nhà với quy mô xây dựng 712m².

Tháp Bánh Ít là quần thể tháp gồm 4 tháp: Tháp Cổng, Tháp Hỏa,Tháp Bia và Tháp Chính cùng nằm trên ngọn đồi cao bên dòng sông Kôn. Do đường chính lên tháp bị đơn vị thi công ngăn cấm nên chúng tôi phải vượt qua cung đường rừng rậm phía Đông Nam, men theo triền đồi lên khu vực tháp để ghi nhận hiện trạng xây dựng tại đây.

Tại khu vực chính tháp, hiện trường thi công vẫn còn ngổn ngang đất, cát, gạch, đá,… Hai bên cung bậc đá khu vực gần Tháp Cổng, một vạt rừng cây bụi được san gạt để trồng cỏ. Đáng chú ý, tại chân Tháp Cổng xuất hiện kẻ hở, dấu vết bị phương tiện cơ giới, máy xúc đào xới, san gạt sát chân tháp.

Nhìn tổng thể, di tích Tháp Bánh Ít đang được tôn tạo, trùng tu khá quy mô. Tuy nhiên, với cách thi công của nhà thầu khiến cho người dân, du khách vô cùng lo lắng. Bởi, việc trùng tu, tôn tạo cụm di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia, có tuổi gần 1.000 năm nếu ồ ạt thi công, huy động máy móc, cơ giới đào bạt, san ủi thì vô cùng phản cảm, thiếu khoa học, nguy cơ xâm hại di tích về lâu dài.

Ông Đinh Bá Hòa, nguyên Giám đốc Bảo Tàng Bình Định, trao đổi với báo chí trong nước liên quan đến thực trạng thi công ở Tháp Bánh Ít thời gian gần đây tỏ ra rất bức xúc. Ông thẳng thắn cho biết, việc huy động máy móc, phương tiện cơ giới thi công, san gạt ở khu vực Tháp Bánh Ít là sai hoàn toàn. “Đây đúng hơn là hành vi phá hoại di tích”, ông Hòa cho biết.

Theo ông Hòa, trong Luật di sản đã quy định rõ trong di tích những vùng nào cần bảo vệ nghiêm ngặt, bất khả xâm phạm, những vùng nào có thể điều chỉnh. Trước đây, đơn vị chức năng nghiên cứu, xây dựng hồ sơ di tích đã quy định Tháp Bánh Ít là cụm tháp chỉ có một vòng bảo vệ nghiêm ngặt, không có phạm vi điều chỉnh. Vì vậy, để doanh nghiệp, đơn vị thi công huy động máy móc xâm hại tháp như vậy là cần truy cứu trách nhiệm chủ đầu tư là Sở VH-TT tỉnh Bình Định.

“Nhà thầu họ chỉ làm theo hợp đồng, ai bảo sao họ làm thế. Còn chủ đầu tư là đơn vị quản lý có trách nhiệm giám sát toàn bộ dự án. Tại sao đối với công trình di tích tháp Chăm gần 1.000 năm tuổi, công trình kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia mà trong thi công lại không hề có sự tham gia, giám sát của các chuyên gia di sản, chuyên gia khảo cổ học? Mọi chuyện cứ để doanh nghiệp, công nhân họ đưa máy móc, cơ giới san bạt, đào xúc như thế rất vô lý?”, ông Hòa bức xúc.

Ông Hòa cảnh báo thêm, di tích trường tồn cả ngàn năm nay không thể vì một giai đoạn ngắn ngủi mà chúng ta xâm hại thiếu tính toán như vậy được. "Những thứ chúng ta làm nếu sai hôm nay thì không bảo giờ cứu vãn được. Một tháp Chăm cổ gần 1.000 năm thì không thể đầu tư ồ ạt, phản cảm như vậy được. Nó cần được thực hiện thủ công, các chuyên gia di sản sẽ giám sát, can thiệp để cân đo đong đếm từng vị trí, hòn đá cuội, bậc cấp cũ, cây bụi...", ông Hòa nói.

Theo nhiều chuyên gia về Champa học nhận đinh, di tích Tháp Bánh Ít là công trình kiến trúc cổ Champa được xây dựng từ cuối thế kỷ XI đầu thế kỷ XII, mang đậm dấu ấn văn hóa Chăm trên đất Bình Định.

Căn cứ theo các tài liệu di tích, trước đây, quần thể Tháp Bánh Ít có số lượng kiến trúc rất nhiều, tạo thành một trung tâm tôn giáo hoàn chỉnh nằm ở vị trí trung tâm của 3 thành cổ, gồm: thành Thị Nại, thành Cha, thành Đồ Bàn.

Năm 1982, công trình được xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia và là công trình kiến trúc cổ của Việt Nam lọt vào cuốn sách "1.001 công trình kiến trúc phải đến trong cuộc đời" của nhóm tác giả người Anh.

Chính quyền thiếu giám sát dẫn đến thi công cẩu thả

Trước áp lực của dư luận cộng đồng Chăm, chính quyền tỉnh Bình Định đã thành lập đoàn liên ngành kiểm tra công trình dự án xây dựng, tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị Tháp Bánh Ít. Thời điểm kiểm tra, chủ đầu tư tức là Sở VH-TT tỉnh Bình Định và các đơn vị liên quan chưa cung cấp đầy đủ các hồ sơ pháp lý liên quan đến công trình.

Qua làm việc, đoàn kiểm tra liên ngành đề nghị chủ đầu tư và các đơn vị liên quan ngừng ngay việc thi công san gạt sân phía trước Tháp Chính, khuôn viên Tháp Chính bằng máy cơ giới (theo dự toán được thẩm tra của Sở Xây dựng phần khối lượng này phải được thực hiện bằng thủ công và máy đầm bằng tay). Buộc các đơn vị phải đưa hết các thiết bị, máy móc ra khỏi khu vực đang thi công tại Tháp Bánh Ít.

Trao đổi với báo chí trong nước, một lãnh đạo Sở Xây dựng tỉnh Bình Định cho biết, quá trình kiểm tra công trình, đơn vị chức năng phát hiện nhà thầu sử dụng máy đào để đào hố bê tông phía Đông Tháp Chính và san gạt nền để lát gạch. Số lượng máy đào, phương tiện cơ giới cụ thể bao nhiêu sở chưa nắm rõ. Về hồ sơ pháp lý, thời điểm kiểm tra, chủ đầu tư không lưu giữ trên công trình nên không cung cấp được.

Để tìm hiểu thêm thông tin, Kauthara liên hệ qua điện thoại đến UBND tỉnh Bình Định, tuy nhiên một cán bộ của cơ quan này từ chối trả lời, viện lý do lãnh đạo đang bận công tác, báo chí cần thông tin thì đặt câu hỏi chờ lãnh đạo cơ quan về sẽ phản hồi lại sau.

Theo một nguồn tin riêng mà Kauthara nhận được, dự án trùng tu cụm tháp Bánh Ít có tổng vốn đầu tư 25,6 tỷ đồng, được UBND tỉnh Bình Định ra quyết định phê duyệt chủ trương đầu tư từ ngày 1-9-2021, giao Sở VH-TT tỉnh này làm chủ đầu tư.

Đơn vị tư vấn quản lý dự án là Công ty TNHH tư vấn, thiết kế, xây dựng Thiên Tường; đại diện nhà thầu thi công là liên doanh Công ty TNHH Xây dựng Hiếu Ngọc, Công ty TNHH xây dựng Thành Lộc, Công ty TNHH Hùng Phát. Đại diện nhà thầu giám sát là liên doanh 3 doanh nghiệp tại Bình Định. Đây là dự án thuộc nhóm C, vốn Ngân sách Nhà nước do tỉnh Bình Định quản lý, bố trí cho dự án trong giai đoạn 2021 - 2025, thời gian thực hiện từ năm 2021 - 2022.

Rõ ràng , Sở VH-TT tỉnh Bình Định là cơ quan chủ quản về lãnh vực văn hóa đã vi phạm nghiêm trọng chiếu theo điều 4, Nghị định 98/2010 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Di sản văn hóa, đối với di tích lịch sử - văn hóa, những hành vi được coi là xâm phạm di tích bị nghiêm cấm gồm:

1. Làm thay đổi yếu tố gốc cấu thành di tích như đưa thêm, di dời, thay đổi hiện vật trong di tích hoặc tu bổ, phục hồi không đúng với yếu tố gốc cấu thành di tích và các hành vi khác khi chưa được phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền về văn hóa, thể thao và du lịch, tuyên truyền, giới thiệu sai lệch về nội dung và giá trị của di tích.

2. Làm thay đổi môi trường cảnh quan di tích như: Chặt cây, phá đá, đào bới, xây trái phép và các hành vi khác gây ảnh hưởng xấu đến di tích.

BBT Kauthara.org kiến nghị đến cơ quan chức năng Trung Ương cũng như chánh quyền tỉnh Bình Định ngưng thi công vô điều kiện dự án trùng tu di tích tháp cổ Champa sai qui định và xử lý nghiêm minh những thành phần vô trách nhiệm cố tình hủy hoại di tích cụm Tháp Champa tọa lạc tại Bình Định, nhằm trả nguyên trạng di tích cổ do tiền nhân Champa để lại.

Hình 1. Tháp Bánh Ít tại Bình Định (thủ đô Vijaya-Champa). Nguồn ảnh: Internet.

Hình 2. Tháp chính của cụm tháp Bánh Ít. Nguồn ảnh: Hoàng Trọng.

Hình 3. Phương tiện cơ giới được dùng tại công trình tu bổ tháp Bánh Ít. Nguồn ảnh: H.V.H

Hình 4. Phương tiện cơ giới được sử dụng đào bới sát các tháp cổ. Nguồn ảnh: H.V.H.

Hình 5. Móng, trụ bê tông quanh tháp chính của quần thể tháp Bánh Ít. Nguồn ảnh: Hoàng Trọng.

Hình 6. Sân tháp chính tháp Bánh Ít vào sáng 8.3. Nguồn ảnh: Hoàng Trọng.

Hình 7. Vết đào bới, san lấp sát vào chân tháp. Nguồn ảnh: Hoàng Trọng.

Hình 8. Nhiều loại gạch, đá được tập kết để thi công Dự án xây dựng, tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị di tích Tháp Bánh Ít . Nguồn Ảnh: Tường Quân - TTXVN