Ariya Cam-Bani là tác phẩm văn vần viết bằng Akhar Thrah gồm 13 trang tổng cộng 126 câu thơ phát xuất từ thôn Văn Lâm, Ninh Thuận, do Ts. Thành Phần sưu tầm mang ký hiệu số TP 41. Lần đầu tiên, tác phẩm này được giới thiệu trong Truyện Cổ Dân Tộc Chăm (1982, trang 134-138), trong Truyện Thơ Chăm (Hà Nội, 1983, trang 99-123) và trong Văn Học Chăm của Inrasara (1994, trang 175-182 và 322-338). Năm 1999, Hoa Fatimah trình bày lại tác phẩm này trong Tập San Campaka N° 1 (1999, trang 235-254).
Phiên âm
Phương pháp phiên âm của tác phẩm này dựa vào hệ thống phiên âm La Tinh quốc tế của Viện Viễn Đông Pháp. Độc giả nên lưu ý cách phát âm của một số phụ âm và nguyên như sau :
Nd = nduec (chạy), ndom (nói)
Mb = mbeng (ăn), mboh (thấy)
Nj = njep (phải), njuh (củi)
 = tương đương với ư của tiếng Việt, như hâ (nó), jiâ (thuế)
O = tương đương với ô của tiếng Việt, như oh (không có), hadom (bao nhiêu)
Aow = tương đương với o của tiếng Việt, như pataow (chỉ dẩn), tanaow (đực)
Chú thích
Chữ nằm trong dấu ngoặc […] là từ mà người Chăm thường dùng hôm nay. Số nằm trong […] là số trang của tác phẩm Akhar Thranh.
Nội dung tóm lược
Cô gái Cam và chàng trai Bani yêu nhau. Do hai người khác đạo nên dư luận xôn xao bàn tán. Hai người bất cần sự dị nghị hay phân bua của mọi người. Họ vẫn tìm đến với nhau.
Một hôm, nghe tin chàng trai Bani bị bệnh. Cô gái Cam lén sang nhà chàng để thăm người yêu. Khi trở về cô bị cha mẹ bắt gặp. Thế là, cô bị cha mẹ trừng phạt và bị đánh đập. Cha mẹ ngăn cấm không cho cô qua lại với người con trai Bani. Nhưng, cô quyết không từ bỏ mối tình của mình. Từ đó, mức độ hành hạ của gia đình dành cho cô càng lúc càng tăng. Cô bị cha mẹ bỏ đói, bị cạo trọc đầu, bị lột hết quần áo, và bị đuổi ra khỏi nhà.
Chàng trai Bani thương người yêu, tìm cho nàng mảnh vải che thân, rồi đưa nàng ra cánh đồng vắng tạm dựng cái lều, để hai người cùng sống.
Cha mẹ nghe tin lại lôi cô gái về, tiếp tục đánh đập. Chàng trai thấy vậy nhảy vào can ngăn. Nhưng cô gái đã không chịu đựng nổi nỗi nhục hình và sự đánh đập của gia đình. Cô trút bỏ hơi thở cuối cùng.
Cha mẹ, người thân không màng đến thân xác cô gái. Chàng trai Bani nhặt thân xác cô về để làm lễ táng. Vì yêu nàng, chàng trai đã làm lễ táng một cách hoành tráng, mà chỉ với dòng dõi quí tộc Cam mới có được. Mọi người trong làng kéo nhau đến xem. Khi ngọn lửa thiêu xác của cô gái ngùn ngụt cháy cao, chàng trai Bani ném tập thơ Ariya viết về chuyện trình của hai người vào đám đông đang đứng bên cạnh, rồi lao vào ngọn lửa để cùng chết với người yêu.
Trang đầu của Ariya Cam-Bani
Bản phiêm âm
1. Ni ariya sa-ai ngap,
panâh ba tabiak, piéh ka ra peng,,
2. mayut dreh yau ni aey haleng,
kau ngap blaoh padeng, dom ayaman,,
3. anit saong ranam klaoh prân,
haké hu daman, mbeng saong anguei,,
4. kau huec ka-nda pacei puec suei,
klak kau matuei, luai pacalah,,
5. kau o klak nai ah,
kau huec calah, yua amaik ama,,
6. haley tian kau praong lo ka hâ,
amaik saong ama, kau ndua sa gah,,
7. cei ley kau biai yau ni baik ah,
then drei ra-mbah, o bik payau,,
8. adei ley amaik ama ké thau,
kau ciip ndua maluw, gep gan ra klao,,
9. gep gan ra klao tok hatai,
kau juak sa takai, tama Bini,, [56]
10. sang suer inagiray kaong dal [dar],
kajang bi tel, kau caik sa gah,,
11. sang suer mariah siam ndei,
kau nduec tuei likei, klak amaik ama,,
12. pacei ley mayah matai kau ni,
hâ ngap padhi, baik hai ka kau,,
13. mayah padhi bak klau bak pluh,
drep ar hu buh, pakhat ka po,,
14. anit saong ranam praong lo,
likau dher di po, taom sa anih,,
15. kahlaom tian dahlak klaoh hacih,
taom sa anih, klaong thau ka po,,
16. anit saong ranam praong lo,
likau dhar di po, drep o salih,,
17. panuec ndom takik jieng ralo,
ina kau palue, ké ndom tapak,,
18. urang ndom ina peng biak,
ina hamit pak, ew mai tanyi,, [57]
19. hamit di urang ndom yau ni,
hâ khap di likei, anik [anâk] Bani,,
20. habién mang ina mboh rei,
kau ndom saong likei, paoh auan dahlak,,
21. dahlak ndom ina peng biak,
ina o tapak, blaoh ew tanyi,,
22. dep di ina nao rei,
mboh yau adei, cei mai akhan,,
23. nan jeh kau ruw di tian,
gruk krung kau bhian, wer nao abih,,
24. tama sang kau bah ciéw ndih,
hadar ka lipih, haok aia mata,,
25. pacei kau ciip di sanah o tra,
mayah thuak yawa, o abih rakak,,
26. patho ba-ar blaoh pataok,
mbut wak panah, tuei ariya,,
27. krak tuk ina ndih jua,
wey juk gila, blaoh nao riweng,, [58]
28. kau nao mboh pacei ndih jua,
haok aia mata, duis di hagait,,
29. tama tal duk cei ndih,
kau pok cei alih, blaoh crong ngaok pha,,
30. guk di akaok mai hia,
haok aia mata, kau njep pacei,,
31. pacei ley kau aek di lisei saong aia,
kau aek di hala, tel bak bilan,,
32. ikak tian dahlak daok cang,
ruw lo di tian, cei kau hakik,,
33. sa khi pacei kau ruak,
raiy rup dahlak, yaom nde ca-ndiéng,,
34. guen ba lisei mai huak,
hader mai tathuak, thraiy aia mata,,
35. wang gruk dahlak daok hia,
aey juk gila, o dreh yau urang,,
36. pok mbuon ka po baik rei,
pa-mbuon ka pacei, sa jam kamang,, [59]
37. kau pok mbuon di grep yang,
tamia di mblang, sa drei pabaiy,,
38. o kan klaong ngap ka thraiy,
sa drei pabaiy, pakhat ka po,,
39. likau baik kajap karo,
likau suan di po, drep o damân,,
40. hamit lac cei hu prân,
mang tian linâng, khin nao riweng,,
41. pabah mbeng ina cuk taik,
duis di hagait, blaoh mai sa drei,,
42. hader krung panuec hakei,
hajieng mai sa drei, tuk krâh malam,,
43. likau drei di cei nao sang,
rimaong daok pagrang, di krâh jalan,,
44. dahlak dréw rimaong chét nao,
ha-ndaoh di aw, auak aia mata,,
45. palaik klaon dahlak daok hia,
rimaong mai taphia, ké mboh sa gleng,, [60]
46. nan mang ina peh pa-mbeng,
dahlak daok ga-ndeng, blaoh lua tama,,
47. nao min o ka tel duk,
amaik ama batuk, ew mai tanyi,,
48. hâ nao tao bién ni,
dahlak anaih sari, lac nao ma-ik,,
49. nan mang sanâng wey phik,
kau auah [mbuah] lo lingik, oh duei pataom,,
50. kau auah [mbuah] lo ka saom,
nyu daok paraong, kau di ina,,
51. tian kau trak lo ka hâ,
huak o tamâ, ndih jang o wer,,
52. malam ndih sa tuk min wer,
dom daok hader, tel juk gila,,
53. krak tuk ina ndih jua,
kau lua ndik paga, mai blaoh tamâ,,
54. pabah mbeng ra khik dua gah,
aey juk ra-mbah, ciip di matai,, [61]
55. guon tian sa-ai kieng mai,
mayah lac matai, ndih sa lubang,,
56. halei luai kau ciip matai,
halei ka kanai, tian kau o klak.,,
57. matai nai kau gem tanjak,
mayah kau klak, cang po lingik,,
58. adei ley ciip di ina baik rei,
ciip di hahuei [hawei], ina ataong,,
59. lama mbaik hahuei [hawei] jaoh raong,
ina kau ataong, giriak di geng,,
60. giriak blaoh saom nduec mai,
saom nan dai, blaoh nyu likau,,
61. ngap kieng ka kau maluw,
sa khi dahlau, kau oh tapak,,
62. canak mbuk ina kau yuak,
ina kau gariak, di geng katul,,
63. ha-ndaoh di hahuei [hawei] mai tadaik (?),
ha-ndaoh di haraik, ikak di takuai,, [62]
64. ikak blaoh ina oh luai,
ama amaik patey (?), kau di pa-ndiak,,
65. asah ndaw ama nao huak,
ama lac khing tak, blaoh pamatai,,
66. nan mang urang nduec mai,
ha-ndaoh di gai, blaoh klak sa gah,,
67. pacei ley kham kho dahlak lo ah,
inâ pacalah, kau di pacei,,
68. nan jeh nyu ew grep drei,
amâ paoh rei, leh khan abih,,
69. adei ley matai di anih krâh ndih,
halei ka lipih, tian kau o klak,,
70. matai nai kau gem ka-njak,
tian kau o klak, aey po lingik,,
71. tal thun hatai luak phik,
ataong war pa-ndik, puec war maluw,,
72. ama paoh kanai wek rei,
kau nao pok adei, blaoh pan [apan] ala,, [63]
73. ina paoh sa mbeng ân ka,
sa-ai sait paga, blaoh nao talaih,,
74. talaih blaoh kau brei khan mbaik,
adei nduec baik, kau ciip ala,,
75. ni jeh matai wey cei,
matai di hahuei [hawei], ina kau ataong,,
76. lima mbaik hahuei [hawei] jaoh raong,
ha-ndaoh gar jaong, paoh gan akaok,,
77. amaik mboh yau nan hia caok,
rapek di akaok, mboh dom darah,,
78. mik wa ra mai daong ah,
ra mai daong paklah, mey nduec tabiak,,
79. nduec nao tanyi mik wa,
mboh bharriya, kau nao pak halei,,
80. urang tanyi ka-uk wek rei,
mboh dom canu hahuei [hawei], ina nyu ataong,,
81. darah thraiy di rup lo ndei,
klah nâh o brei, kau taom pacei,, [64]
82. ni jeh canu hahuei [hawei],
anit rup pacei, raiy rup dahlak,,
83. urang mak lisei mai huak,
mayah si akak, yaom sa cawan,,
84. wer glai dahlak wey wa,
mboh bharriya, kau wek pak halei,,
85. mboh sa urang kamei,
oh hu khan aw di drei, hia nao pak ngaok,,
86. nao mboh panai daok hia,
ala phun hara, tattey ra-mbah,,
87. mang kal ban [aban] sa ka-ing nam blah,
urak ni ra-mbah, khan taik di drei,,
88. urak ni kau daok matuei rei,
kau ciip mbeng habei, saong mbrai matah,,
89. halei than dahlak ri-mbah,
dom canu saong darah, ina kau ataong,,
90. jamaok kaik kau pah di raong,
hader hai hadom, kham kho ra-mbah,, [65]
91. dahlak biai yau ni baik ah,
than drei ri-mbah, dom thun mang ni,,
92. haké hu kau bhian yau ni,
mayut saong ra-mbi, tattey sa drei,,
93. dahlak biai yau ni baik cei,
duah kalei habei, mbeng tuei lipa,,
94. kal déh lisei mbong ikan darei,
urak ni habei, mbeng saong sara,,
95. sanâng mai di grep adhua,
ta-njaoh aia mata, di phun habei,,
96. hu haké bhian yau ni wey cei,
kalei habei, mbeng tuei ra-mbah,,
97. kau auah [mbuah] kal [kar] ka wak tho ah,
ka than kau ri-mbah, mai daok di glai,,
98. haké glai dahlak hu bhian,
gep gan urang, thur caik di kau,,
99. dom daok sanâng blaoh ruw,
hadep sa ribuw, thun tra o wer,, [66]
100. kau mbuah kar lo ka saom (?),
ina kau ganaong, blaoh tuek harak,,
101. lang saom urang peng biak,
ra wang mak dahlak, di sang pacei,,
102. ra wang mak dahlak ba mai,
ina paoh matai, pa-ndam a-mraik,,
103. pa-ndik saong tahu gala crih,
raw jang o cih [hacih], prew ew lingik,,
104. tagaok deng dahlak yam nao,
tangin pan [apan] di aw, auak aia mata,,
105. ina ngap di dahlak biak ndang,
gep gan urang, jang o anit,,
106. ina anit di ber [bél] mboh mbaok,
ataong truh talaok, rup kau kayua,,
107. Cam saong Bani sa aia,
sa-ai saong gila, praong anit ra-nam,,
108. Cam saong Bani ké kan,
mu sa karan, aia sa balaok,, [67]
109. balaok lan kau blei di Laow,
blei mai ricaow, Cam saong Bani,,
110. kau nao brei [blei] bi-ar phok ngaok,
mak mbut pataok, wak ariya,,
111. matai nai kau cuh ka,
kau wak ariya, piéh ka ra gleng,,
112. pajaih nai pajaih ciim heng,
cakak ciim pa-ndam, rep céng hagar,,
113. pajaih nai pajaih bi tel,
rep ceng hagar, sang suer pataih,,
114. cuh aem panai biak ligaih,
sang suer pataih, jrai mbong kau laik,,
115. papan baong ba-aok (?) pakaik,
pakong mai pajaik, [nyaom aia mariak,,
116. hala acar cagak pak mbaik,
pakaong mai pajaik], khing buh limaow,,
117. cuh aem amaik ama o laow,
cakak buh limaow, ciim heng marang,,
118. cuh aem panai biak ndang,
basaih pak ralang, nam drei kabaw,, [68]
119. cakaong baong panai ba nao,
dahlak pan [apan] di aw, auak aia mata,,
120. cuh aem panai kau hia,
kau klak ariya blaoh chiét tama,,
121. apuei mbeng abih gem dua,
aey bharriya, tian klaoh saong gep,,
122. aem panai blaoh blai,
padhi di glai, nam pot ahar,,
123. tel ngap ra ew nai dahlau,
padhi bak klau, nan jeh di glai,,
124. ngap blaoh di glai mai sang,
drei ngan urang, mai tel abih,,
125. mai tel basaih ba palih,
hala car [acar] pak adih, peh mbeng [ba-mbeng] paha,,
126. nan mang basaih tanra,
peh mbeng [ba-mbeng] paha, blaoh thac abuw,,
127. cuh aem panai blaoh blai,
urang ba jién padai, saong mah pariak,,,
