Đầu tháng 9 năm 2022, Thôn Bình Minh (Palei Aia Mamih), đã chính thức cho khởi công xây dựng Thánh đường (Masjid / Mesjid) người Chăm thường đọc chệch thành (Magik) từ tiếng Ả Rập. (Magik: không dùng cho chữ viết mà chỉ dùng trong tiếng nói hàng ngày, do đó khi viết phải viết đúng là "Masjid" hay "Mesjid", vì chữ này mang ý nghĩa là ngôi nhà của Po Allah và để dành cầu nguyện cho Pô Allah).
Hình 1. Cổng Thánh đường (Mesjid) Bình Thắng, cổng xây từ năm 1971 (trên cổng ghi chữ Ả Rập, Mesjid và hình Ngôi sao). Năm 2022, cổng này bị nhóm tà đạo đập và cho xây mới để xóa vết tích: Chữ Ả Rập, chữ: Mesjid, và hình Ngôi sao).
Hình 2. Cổng Thánh đường (Palei Muw) Giang Mâu, cổng xây trước 1980 và hiện nay vẫn còn nguyên.
GÓP Ý THƯ NGÕ CỦA THÁNH ĐƯỜNG BÌNH MINH (MESJID AIA MAMIH)
* Để hiểu được bài viết này, trước hết cần phải hiểu được tiếng Việt và cách dùng ngữ pháp trong tiếng Việt.
Ngày 14 tháng 9 năm 2022, trên trang Facebook của ông Vê (Nguyễn Trọng Mường) có thông báo Thư Ngõ, do Sư cả Lư Thanh (Lư Bào) ký với nội dung như Hình 3 dưới đây.
Hình 3. Thư ngõ do ông Vê (Nguyễn Trọng Mường) đăng trên Facebook ngày 14/9/2022, với nhiều lỗi chính tả tiếng Việt và tiếng Chăm.
---LIỆT KÊ LỖI ---
@Lỗi thứ nhất: Sang Mưgik
+ Đề nghị: Bỏ từ "Sang", vì thừa thông tin. (xóa từ Sang)
+ Ví dụ 1: Ngôi Chùa thường ghi: "Chùa Một Cột". Không ai ghi "Nhà Chùa Một Cột". (Thừa chữ Nhà).
Hình 4. Chùa Một Cột (Không ghi: Nhà Chùa Một Cột), chùa tại Hà Nội, theo nhà nghiên cứu, chùa này do người Chăm xây từ xưa.
Hình 5. Chùa Bảo Ân (Không ghi: Nhà Chùa Bảo Ân), chùa tại Bà Rịa - Vũng Tàu.
2@ Lỗi thứ hai: Mưgik
* Ngôi nhà của Allah, theo tiếng Ả Rập (Arabic) viết : مسجد, hay ﻣَﺴﺠِﺪ. Phiên âm theo chữ Latin: Masjid.
- Masjid, được người Chăm ghi thành: Mesjid, và đọc chệch thành: Magik hay Mưgik
- Masjid, trong tiếng Anh ghi: Mosque
- Masjid, trong tiếng Pháp ghi: Mosquée
- Tiếng Việt, được Ban Tôn giáo Chính phủ thống nhất dùng: Thánh đường (Không dùng: Nhà Chùa, vì Chùa được dành cho Phật giáo).
Lưu ý: Magik hay Mưgik chỉ dùng trong trường hợp:
Thứ nhất: chỉ dùng trong tiếng nói như : ꨟꨈꨪꩀ ꨨꨰ ꨤꩄ ꨟꨲꨈꨪꩀ ꨨꨤꨭꨥ ꨀꨳ ꨟꨟꨪꩍ
Thứ hai: chỉ dùng trong chữ viết Chăm Thrah như: ꨟꨈꨪꩀ ꨨꨤꨭꨥ ꨀꨳ ꨟꨟꨪꩍ
Kết luận: Để viết đúng tên ngôi nhà của Allah thì dùng:
- Masjid: Viết chuẩn quốc tế
- Mesjid: Viết theo Chăm, được viết chệch từ Masjid.
- Thánh đường: Viết theo chữ phổ thông (quy định của Ban Tôn giáo Chính phủ).
3@ Lỗi thứ ba: Tu sĩ
Lỗi thứ ba (3), được dùng trong thư ngõ là: Tu sĩ
Cần viết đúng: Giáo sĩ (Acar)
Acar: Nghĩa là một người có kiến thức rất sâu về một lĩnh vực chuyên môn nào đó. Mà ở đây là người rất uyên thâm, uyên bác về lĩnh vực tôn giáo như nghiên cứu Thiên kinh Quran (Koran) cả về lý luận, lý thuyết và thực hành. Sự uyên thâm của Acar như một bậc Ulama hay bậc Wali. Nghĩa thực của Acar là "Tiến sĩ" là một người thầy giỏi, là bậc thầy để giáo dục cho mọi tín đồ.
Acar trong hệ phái “Bani Awal hay Agama Awal” , được định ra gồm hai tầng lớp:
1. Tầng lớp thứ nhất: là tầng lớp cao nhất gồm Giáo sĩ (Acar- ulama) và những bậc Hiền nhân (wali) trực tiếp chỉ thờ phượng thượng đế Allah, Đấng Tối cao, Duy nhất và Muhammad là Thiên sứ cuối cùng, và,
2. Tầng lớp thứ hai: là những tín đồ Gahéh (thường dân) như Ts. Putra Podam, Ts. Phú Văn Hẳn, Ts. Bá Trung Phụ, … là tín đồ chỉ phục vụ, phục tùng Giáo sĩ (Acar-ulama) hay bậc Hiền nhân (Wali) và gián tiếp thờ phượng Allah. Những lớp tín đồ Gahéh sau này nếu trang bị đầy đủ kiến thức, Thiên kinh Koran và giáo lý thì cũng có thể trở thành giáo sĩ (Acar) để trực tiếp thờ phượng Allah.
4@ Lỗi thứ tư: Ramưwan
Cần viết đúng: Ramadan hay Ramawan
Ramadan là tên gọi tháng thứ 9 của lịch Islam, là tháng thực hiện lễ thức nhịn. Tên gọi Ramadan là tên gọi quốc tế, tuy nhiên tại một số quốc gia, tên gọi này được phát âm và phiên âm lệch đi tùy theo mỗi dân tộc và ghi thành: Ramadan, Ramandan, Ramadhan, Ramazan, Ramadon, Ramadhon, Ramawan,…. người Thái phát âm thành Ramadhon, người Malay phat âm thành Ramadhan, người Thổ Nhĩ Kỳ phất âm “z” thành Ramazan,…Tuy việc phát âm và phiên âm khác nhau ở mỗi dân tộc, nhưng khi ghi họ ghi theo đúng tên gọi Quốc tế là Ramadan ( رمضان ).
Nguyên nhân xuất hiện tên gọi Ramawan (ꨣꨟꨥꩆ) ở người Chăm, vì từ Ramadan quốc tế viết theo chữ Ả rập là ( رمضان ) thì chữ "ض " người Chăm khó phát âm nên phát âm thành Ramawan ( ꨣꨟꨥꩆ ).
Trong một số tài liệu cũ của người Chăm tên gọi này được xưng gọi là Ramadan như Hình 6 dưới đây.
Hình 6. Từ Ramadan được dùng trong tài liệu Chăm Thrah và chữ Bani
Trong khi tự điển Aymonier (Hình 7) và Moussay (Hình 8) thì dùng từ Ramawan. (Chú ý: không có tài liệu nào ghi Ramâwan hay Ramưwan).
Hình 7, 8. Từ Ramawan, được dùng trong tự điển Aymonier và tự điển Moussay.
Tùy theo vùng miền trong khi nói, người Chăm thường sử dụng khác nhau như là: RAMADAN, RAMANDAN, RAMAWAN, RAMƯWAN, RAMƯNWAN hay nói nhanh thành RA’WAN hay RAM’WAN,…
Lưu ý:
- Người Chăm Ninh Thuận, thường nói RAMÂWAN (RAMƯWAN).
- Người Chăm Bình Thuận thường nói RAMƯNWAN hay RAM’WAN,...
Nhưng hiện nay báo chí tại Ninh Thuận, Bình Thuận thường sử dụng từ: RAMƯWAN.
Tuy nhiên để ghi đúng:
Ghi theo Quốc tế: Ramadan ( رمضان )
Ghi theo chữ Cham là: Ramawan ( ꨣꨟꨥꩆ ).
5@ Lỗi thứ năm: Sukyơng (xóa Sukyơng).
Viết đúng: Suk Yeng (ꨦꨭꩀ ꨢꨮꩂ ) (gồm hai từ).
Hình 9, 10. Từ Suk, và Yeng, được dùng trong tự điển Moussay.
6@ Lỗi thứ Sáu: Hình không đúng cho ngôi nhà của Pô Allah (Agama Awal)
Thiết kế sai:
Hình trong Thư ngõ là không hợp với tôn giáo Hồi giáo (Agama Awal hay Bani Awal), như Hình 11 dưới đây.
Hình 11. Thiết kế mặt tiền Thánh đường hoàn toàn vô lý, không hiểu biết, chính xác hơn là thiết kế dùng để kích động và khiêu khích tín đồ của tà đạo. Tín đồ Hồi giáo (Bani Awal) thôn Binh Minh không hiểu, tại sao thợ xây dựng lại thiết kế mặt tiền thánh đường mới không công bố, mà chỉ đưa riêng cho ông Vê (Nguyễn Trọng Mường) đăng Facebook riêng để nhằm khiêu khích. Những việc làm của ông Vê là ý đồ của ai (ông Vê làm tay sai cho ai?).
Phản đối thiết kế của Tà đạo, mà bọn anh hùng NÚP đang khiêu khích, chống phá và kêu gọi chống Hội đồng Sư cả và chống Chính phủ VN.
Thiết kế đúng:
Hãy dùng thiết kế Thánh đường và cổng Thánh đường của nhà thiết kế: Lâm gia (Lâm Quang Vũ). Thiết kế của Lâm Quang Vũ đã được chính quyền thôn Bình Minh và Bổn đạo Thánh đường Bình Minh đồng ý, thống nhất trong cuộc họp và được treo quảng cáo trong làng Bình Minh.
Hãy dùng thiết kế của Chính đạo mà Lâm Quang Vũ đã thiết kế.
Hình 12. Thiết kế Thánh đường (Mesjid) Bình Minh do kỹ sư: Lâm Quang Vũ, đã được Chính quyền và Bổn đạo thôn Bình Minh công bố và treo các nơi công cộng trong làng.
Hình 13, 14, 15, 16, 17. Một số ảnh do Lâm Quang Vũ thiết kế đã được công bố gần hai năm nay.
