Nhân dịp Kate (Kartik: Hindu) đang đến gần, không khí lễ hội Kate náo nhiệt khắp các làng Chăm Ahier Ninh Thuận và Bình Thuận (Panduranga). Tín đồ Chăm Ahier đi làm xa quê đang tính từng ngày để về tụ họp sum vầy cùng gia đình, các chàng trai cô gái và bao trai tài, gái sắc đang đua nhau làm đẹp, mua trang sức, rủ nhau may áo truyền thống tại quầy Phương Anh shop, cơ hội trong năm để gặp gỡ trao duyên,… các học sinh, sinh viên mong được chính quyền tỉnh nhà quan tâm được cho nghĩ Kate 3 ngày để về tề tựu cùng với cha mẹ, ông bà, dòng họ và tổ tiên, …
Còn ở Ấn Độ Kartik (tháng 7: lịch Hindu) là lễ Diwali, Dipawali cũng đang tính từng ngày, Diwali là lễ hội ánh sáng lớn nhất trong năm của người Hindu.
Đặc biệt lễ hội Kate ở người Chăm Ahier diễn ra cùng ngày lễ hội Diwali của người Ấn Độ, tức tổ chức vào thứ hai ngày 24/10/2022 (Dương lịch).
Bài viết này của Putra Podam, nhằm giới thiệu cho giới trẻ sinh viên Chăm có một hướng nghiên cứu tích cực, mới về lễ Kate của người Chăm Ahier, thay vì cứ bám theo lối truyền thống sao chép như lâu nay. Vì không có thời gian, nên bài viết này chỉ là bản ghi nhớ chứ chưa thành bài viết nghiên cứu. Sau này Putra Podam sẽ hoàn thiện chủ đề này với bài viết Phần 2.
1. Lễ Diwali (Ấn Độ)
|| Om namah Shivayah ||
Lễ hội Diwali (Deepawali) năm nay được tổ chức vào thứ Hai ngày 24 tháng 10 năm 2022, lễ hội được kéo dài từ 3 đến 5 ngày tùy theo khu vực.
Hình 1. Lễ Diwali vào thứ hai ngày 24/10/2022 tại Ấn Độ.
Hình 2. Lễ Diwali ở Ấn Độ vào tháng 7 (Kartika) theo lịch tôn giáo.
Hình 3. Lễ Diwali ở Ấn Độ vào tháng 7 (Kartika) theo lịch phổ thông.
Diwali lễ hội ánh sáng, một lễ hội truyền thống quan trọng và lớn nhất trong năm của người Hindu tại Ấn Độ, để ăn mừng chiến thắng của ánh sáng trước bóng tối, của cái thiện trước cái ác, và cũng là dịp gặp nhau trong năm để cầu nguyện cho sự giàu sang và thịnh vượng.
Hình 4. Lễ Diwali ở Ấn Độ vào tháng 7 (Kartika), tháng 10 dương lịch.
Hình 5. Lễ Diwali ở Ấn Độ tại đền tháp.
Lễ Diwali tại Ấn Độ thường diễn ra 5 ngày:
- Ngày thứ nhất, Dhanatrayodashi (Dhan Teras), ngày của sự thịnh vượng và giàu có, mọi người thường đến siêu thị mua sắm vài món nữ trang may mắn bởi họ tin rằng việc này sẽ đem lại thịnh vượng và tài lộc.
Hình 6. Lễ Diwali ở Ấn Độ, người dân đi mua sắm.
- Ngày thứ hai, Naraka Chaturdashi hay Choti Diwali, ngày con quỷ Narakasura bị giết chết, ý nghĩa cái thiện chiến thắng cái ác và ánh sáng chiến thắng bóng tối.
Hình 6. Lễ Diwali ở Ấn Độ, ngày cái thiện chiến thắng cái ác, ánh sáng chiến thắng bóng tối.
- Ngày thứ ba, Lakshmi Puja, ngày quan trọng nhất. Các gia đình cúng thần Lakshmi và thần Ganesa. Mọi người đốt đèn, nến ở khắp nơi trong nhà và ngoài phố.
Hình 7. Lễ Diwali ở Ấn Độ, ngày đốt đèn mừng thần Lakshmi và thần Ganesa.
Hình 8. Lễ Diwali ở Ấn Độ, ngày đốt đèn mừng từ trong nhà ra ngoài phố.
- Ngày thứ tư, Govardhan Puja, ngày Krishna đánh bại Indra. Trong ngày, người dân trang trí các món ăn đẹp mắt và xếp thành từng ngọn núi nhỏ, tượng trưng cho ngọn núi mà Krishna đã vượt qua.
Hình 9. Lễ Diwali ở Ấn Độ, ngày thần Krishna chiến thắng.
- Ngày thứ năm, Bhaduj, ngày con cháu trong gia đình gặp gỡ nhau, bày tỏ sự quan tâm và thể hiện tình cảm cho nhau.
Hình 10. Lễ Diwali ở Ấn Độ, ngày gia đình sum vầy.
Lễ hội Diwali còn là dịp để người dân Ấn Độ rũ bỏ hiềm khích, tha thứ cho người khác, để mình được sống vui vẻ, thanh thản hơn.
Hình 11. Lễ Diwali ở Ấn Độ, mọi người đốt đèn khắp phố.
LINK: Divali - lễ ánh sáng của Balamon Ấn Độ.
2. Lễ Kate (Champa)
|| Om nama sibayeng || (Om, nhân danh Đấng Shiva)
Kate: (phiên âm từ Kartik tiếng Hindu, nghĩa tháng 7), là lễ hội hàng năm của dân tộc Chăm vào tháng 7 (Chăm lịch) tức tháng 10 (dương lịch). Lễ hội nhằm tưởng nhớ đến các vị thần Champa xưa, các bậc thánh Hồi giáo (Islam) và các anh hùng dân tộc.
Hình 12. Kate Chăm nhằm ngày 24/10/2022 (trùng Diwali - Kartik của Ấn Độ)
Hình 13. Lễ Kate, người dân tôn kính, tưởng niệm các vị thần và các anh hùng dân tộc.
Theo thông tin từ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Bình Thuận (Binhthuan.gov.vn), lễ hội Kate năm 2022 sẽ diễn ra trong hai ngày từ 24 – 25/10/2022, tại tháp Po Sah Anaih (ngày nay gọi nhằm thành tháp Pô Sah Inư).
Hình 14. Lễ hội Kate Bình Thuận được tổ chức tại đền tháp Po Sah Anaih (nay ghi sai thành Po Sah Ina/ Inâ).
Cũng theo phòng tôn giáo thuộc Sở Nội vụ Ninh Thuận, lễ hội Kate năm 2022 của dân tộc Chăm theo Ahier (mà quen dùng thành Balamon) tại tỉnh Ninh Thuận sẽ chính thức diễn ra trong các ngày 23, 24, 25/10/2022 theo Dương lịch.
Lễ hội Kate của Chăm Ahier ở Ninh Thuận sẽ diễn ra tại các đền tháp Po Nagar (thôn Hữu Đức, xã Phước Hữu, huyện Ninh Phước), tháp Po Klaong Garay (phường Đô Vinh, thành phố Phan Rang – Tháp Chàm) và trên tháp Po Rome (thôn Hậu Sanh, xã Phước Hữu, huyện Ninh Phước).
Hình 15. Lễ hội Kate Ninh Thuận được tổ chức tại đền tháp Po Klaong Garay.
Lễ hội diễn ra và thực hiện các nghi thức đầu tiên trên đền tháp, rồi diễn ra ở các làng xã và sau đó ở mỗi gia đình.
Hình 16. Lễ hội Kate Ninh Thuận được tổ chức tại đền tháp Po Rome.
Lễ hội Kate là không gian hội tụ những tinh hoa văn hoá, sinh hoạt, tín ngưỡng, tập quán thông qua các đồ cúng tế, y phục, nhạc cụ, những bản thánh ca, ca ngợi các vị vua hiền có công với dân tộc, …
Lễ hội Katê còn là dịp để các chàng trai, cô gái có dịp gặp gỡ trao duyên, con cháu, anh em về tụ họp, tề tựu với cha, mẹ, ông bà tổ tiên, gia đình và dòng họ.
Hình 17. Người dân đi cầu nguyện trên các đền tháp Champa.
ĐÓN ĐỌC LỄ HỘI KATE - Phần 2
