Ngày 05/5/2023, tại thành phố Hồ Chí Minh, UBND tỉnh Ninh Thuận tổ chức họp báo về Lễ đón Bằng công nhận của UNESCO ghi danh “Nghệ thuật làm gốm của người Chăm vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp”.
Tại buổi họp báo, chính quyền tỉnh Ninh Thuận cung cấp thông tin về Lễ đón Bằng công nhận của UNESCO ghi danh “Nghệ thuật làm gốm của người Chăm vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp” lễ hội được diễn ra từ ngày 13/6 đến ngày 18/6/2023 tại Ninh Thuận với nhiều hoạt động tham quan trải nghiệm ở làng gốm Bàu Trúc và dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp.
Theo chương trình buổi họp báo thông tin, trong thời gian này sẽ diễn ra Hội thảo Bảo tồn và phát huy giá trị “Nghệ thuật làm gốm của người Chăm” với sự tham gia các nhà khoa học và nghệ nhân Chăm.
Tiến sĩ Michael Croft, Giám đốc văn phòng đại diện Unesco tại Việt Nam cho biết, phiên họp thứ 17 của Ủy ban liên chính phủ Công ước 2003 của UNESCO, diễn ra tại thủ đô Rabat -Vương quốc Morocco đã thông qua Nghị quyết việc ghi danh chính thức hồ sơ "Nghệ thuật làm gốm của người Chăm ở Việt Nam" (The art of pottery making of Chăm people in Vietnam) là đi sản văn hóa phi vật thể của nhân loại cần được bảo vệ khẩn cấp.
Đại sứ Lê Thị Hồng Vân, Trưởng đại diện phái đoàn Việt Nam bên cạnh UNESCO cho biết "Nghệ thuật làm gốm của người Chăm" là di sản văn hóa phi vật thể thứ 15 của Việt Nam được UNESCO ghi danh.
Đại sứ nhấn mạnh: "Sự ghi nhận này một lần nữa khẳng định sự đánh giá cao của cộng đồng quốc tế đối với những giá trị văn hóa của người dân Chăm nói riêng và của người dân Việt Nam nói chung, qua đó góp phần không nhỏ giới thiệu đến bạn bè quốc tế về những di sản văn hóa đặc sắc của vùng đất duyên hải Nam Trung Bộ. Điều này cũng thể hiện sự đóng góp có trách nhiệm của Việt Nam cho mục tiêu bảo tồn và phát huy các giá trị di sản mà UNESCO đang thúc đẩy, nhất là trên cương vị thành viên Ủy ban liên Chính phủ Công ước 2003 giai đoạn 2022-2026."
Theo chương trình nghị sự của phiên họp lần thứ 17 này, có 4 di sản được xem xét để ghi danh vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp của nhân loại ở các quốc gia như:
Đồ gốm Quinchamali và Santa Cruz de Cuca (Chile) Đồ đá Ahlat truyền thống (Thổ Nhĩ Kỳ) Xhubleta kỹ năng, nghề thủ công và hình thức sử dụng của (Albania), Nghệ thuật làm gốm của người Champa ở Việt Nam.
Sự kiện UNESCO ghi danh nghệ thuật làm gốm của người Chăm vào danh sách di sản văn hóa cần bảo vệ khẩn cấp, một lần nữa khẳng định sự đánh giá cao của quốc tế đối với những giá trị văn hóa của người dân hai tỉnh nói riêng và của người dân Việt Nam nói chung, qua đó góp phần không nhỏ giới thiệu đến bạn bè quốc tế về những di sản văn hóa đặc sắc của vùng đất duyên hải Nam Trung Bộ, giúp đồng bào dân tộc và cộng đồng tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận nhận thức đầy đủ hơn về giá trị của nghề làm gốm truyền thống của người Chăm trong kho tàng di sản văn hóa phi vật thể Việt Nam.
Việc nghệ thuật làm gốm của người Chăm được ghi danh cũng thúc đẩy các biện pháp thiết thực và hiệu quả nhằm bảo tồn, vực dậy sức sống của di sản, tạo thêm nguồn lực cho bảo tồn và phát huy giá trị di sản này, hỗ trợ phát triển kinh tế, văn hóa theo hướng bền vững, bao trùm ở các địa phương, cộng đồng dân cư. Sự kiện này cũng cho thấy một đóng góp nữa của Việt Nam cho mục tiêu bảo tồn và phát huy các giá trị di sản mà UNESCO đang thúc đẩy, nhất là trên cương vị thành viên Ủy ban liên Chính phủ Công ước 2003 giai đoạn 2022–2026.
Nghề làm gốm truyền thống có một vai trò to lớn trong đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội của người Chăm. Gốm là vật dụng không thể thiếu trong đời sống, sinh hoạt hằng ngày của mỗi gia đình và trong văn hóa tín ngưỡng của cộng đồng người Chăm.
Gốm Chăm hiện còn hiện diện chủ yếu ở hai làng là Trì Đức ( Bình Thuận) và Bàu Trúc ( Ninh Thuận). Tồn tại từ khoảng cuối thế kỷ 12 đến nay, trong đó gốm Bàu Trúc được xem là một trong số rất ít những làng gốm cổ ở Đông Nam Á còn giữ lại cách sản xuất thô sơ từ ngàn xưa.Toàn bộ quy trình làm gốm của đồng bào Chăm toát lên một giá trị nghệ thuật đặc trưng. Chính nhờ vậy, dù trải qua bao thăng trầm trong tiến trình phát triển, gốm truyền thống của người Chăm vẫn tồn tại với thời gian, giữ được hồn cốt tinh túy và vẻ đẹp hoang sơ của gốm cổ cách đây hàng trăm năm, tạo nên giá trị độc đáo và trường tồn của gốm Chăm. Tuy phải đối mặt với những mối đe dọa nghiêm trọng khiến di sản có nguy cơ biến mất, cộng đồng dân tộc Chăm nói riêng và người dân Việt Nam nói chung vẫn luôn nỗ lực bảo vệ di sản này.
Theo Tiến sĩ Michael Croft chia sẻ, Ủy ban liên chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO đã đánh giá hồ sơ di sản “Nghệ thuật làm gốm của người Chăm” đáp ứng đủ 5 tiêu chí được Công ước đề ra và ghi danh di sản vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp của UNESCO.
Đây là thành quả của sự nỗ lực và phối hợp chặt chẽ trong suốt thời gian qua của cộng đồng Chăm, chính quyền các tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận, với sự tư vấn chuyên môn của các chuyên gia khoa học về di sản, sự chỉ đạo tích cực của Bộ bàn ngành liên quan và vai trò điều phối của Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam, Bộ Ngoại giao, Phái đoàn Thường trực Việt Nam bên cạnh tổ chức UNESCO trong việc đề xuất, lựa chọn ý tưởng, hoàn thiện và vận động hồ sơ.
