Người Chăm ở Kampuchia theo thống kê chưa chính thức có dân số gấp khoảng 6 lần Chăm tại Việt Nam.
Chăm tại Kampuchia tồn tại nhiều hệ phái Islam khác nhau. Trong bài viết này tôi đề cập đến hai nhánh Bani chính là: Bani Islam và Bani Awal.
1. Bani ISLAM (tức đạo Islam chính thống, ở đây chỉ đề cập đến Islam dòng Sunni. Vì thực tế Chăm ở Kampuchia tồn tại nhiều trường phái Bani Islam khác nhau).
2. Bani AWAL (Tức Islam dòng Awal, hay Hồi giáo dòng Awal giống như dòng chức sắc Acar ở Việt Nam). Nhưng thực tế người Chăm Kampuchia không dùng từ Awal mà chỉ dùng từ Bani (với Bani mang nghĩa Islam cũ, Bani là trường phái Islam từ Champa thời vương quốc).
Chú ý: Hai mục 1 và mục 2 ở trên nói về trường phái Islam chỉ là theo quan niệm chủ quan mà thôi. (*** Để phân tích vấn đề này cần viết một đề tài khác***).
Trong Video clip, một Imam Bani (tức Imam Islam cũ hay Imam có đạo Islam) đang truyền dạy cho tín đồ đọc Thiên kinh KORAN với giọng đọc theo truyền thống Islam cũ (giọng đọc Islam địa phương), có rất nhiều giọng đọc khác nhau nhưng đặc biệt không đọc theo giọng Islam hiện đại (tức Islam Ả Rập bây giờ).
Hình 1. Imam Chăm Bani (tức Islam cũ, Islam dòng Awal hay Islam Champa) tại Kampuchia đang đọc Thiên kinh Koran viết bằng chữ Ả Rập.
Điều trên tương tự như một Cha người Pháp khi truyền đạo Thiên chúa cho người Việt, do tiếng Việt không rành nên Cha người Pháp phải đọc Kinh thánh theo tiếng Việt nhưng với giọng của người Pháp. Từ đó, Cha người Việt cũng bắt chước đọc Kinh thánh với tiếng Việt nhưng giọng lớ lớ như Cha người Pháp đã dạy. Theo một số Cha tại Việt Nam, đọc kinh thánh bằng tiếng Việt với giọng Pháp mới hay, mới chuẩn, mới gọi là đẳng cấp,.. (đây gọi là thói quen hay còn gọi truyền thống).
Người Chăm Bani (Chăm đạo), Chăm theo Bani (Chăm theo đạo), Chăm có Bani (Chăm có đạo) ở Kampuchia tổ chức được lớp học Thiên kinh KORAN cho tín đồ mới nhập đạo. Trong Video là một người thầy (Guru mà Chăm Việt Nam đọc là Gru) đang dạy đọc Thiên kinh Koran bằng tiếng Ả Rập và bài học được viết bên trái bảng bằng chữ Ả Rập, và giải thích nội dung Koran bằng chữ Thrah Chăm. Do đó người Chăm tại Việt Nam hay Chăm tại Kampuchia đều không hiểu các học trò đang đọc tiếng gì và nội dung gì.
Điều đáng nói ở đây là Chăm ở Kampuchia tổ chức được lớp học như trên, mà Chăm ở Việt Nam hiện nay chưa làm được.
Chăm ở Việt Nam trước khi nhập đạo (Bani Awal tức Islam dòng Awal) thì tự tìm đến một người thầy riêng để học. Vì mới nhập đạo nên nhiều Acar chưa biết chữ Thrah Chăm (chữ Champa) cũng như chữ Bani (nhiều nơi gọi chữ Jawi, nhưng thực tế Thiên kinh Koran chính thức là chữ Ả Rập). Do đó người học trò học Thiên kinh Koran từ người thầy của mình bằng cách ghi chép qua phiên âm tiếng Việt rồi đọc theo phiên âm mà mình đã ghi. Do đó, nhiều Acar cùng một Surah (bài Thiên kinh) nhưng đọc khác nhau với nhiều từ thừa hay nhiều từ thiếu và giọng đọc cũng khác nhau. Do đó, những bản chép tay của các vị chức sắc gần đây càng ngày càng sai sót nhiều so với các vị chức sắc thời trước.
Hình 2. Acar Chăm Bani (Awal, Islam dòng Awal hay Hồi giáo dòng Awal) của người Chăm có đạo đang Salam.
Nói thêm:
Thiên kinh Koran của các Acar đang sử dụng là hệ phái Awal (Islam dòng Awal hay Islam Champa) là bản chép tay không trọn vẹn, còn gọi là “giáo lý thực hành” từ Thiên kinh Koran của Islam được ghi bằng chữ Ả Rập (Arabic) và tiếng Ả Rập (Arabic). Giáo sĩ hệ phái Awal chỉ chép một số mục hay một số chương để phục vụ cho việc thực thi nghi lễ. Thông thường họ chép những mục liên quan và có ghi chú bằng akhar Thrah (chữ Champa) ở mỗi đầu mục để giải thích.
Đặc biệt nội dung Thiên kinh vẫn ghi bằng tiếng Ả Rập (Arabic) không được dịch sang tiếng Chăm. Giáo sĩ Awal chỉ biết đọc Thiên kinh Koran nhưng hầu như không hiểu nghĩa của từng nội dung Thiên kinh. Acar gọi chữ Ả Rập (Arabic) trong Thiên kinh Koran là akhar Bani hay akhar Jawi và đọc với âm giọng khác nhau tùy theo vùng miền và không thống nhất.
-----***-----
Lớp học chữ Cham - chữ Bani ở Campuchia
Lớp học chữ Cham - chữ Bani ở Campuchia
