Ghi chữ Thrah Chăm trên cổng thánh đường Bình Minh

Ghi chữ Thrah Chăm trên cổng thánh đường Bình Minh - Bình Thuận

Written by Putra Podam

In category Tin tức

Sep 30, 2022, 7:35 PM

Thánh đường, phiên nghĩa từ “Masjid” tiếng Ả Rập, là nơi thờ phụng, cầu nguyện của tín đồ Bani Islam (Hồi giáo) trên thế giới nói chung hay tín đồ Awal (Acar theo dòng Awal của Islam Champa) nói riêng tại Việt Nam.

Trong tiếng Anh, Masjid được viết là Mosque, và tiếng Pháp viết là Mosquée.

Trong tiếng Chăm, “Masjid” được phiên âm thành: Mesjid, sau này nói thành “Magik”. Tùy theo khu vực và vùng miền, tên gọi này xưng hô khác nhau như: Chăm Châu Đốc gọi là: Sâm Magik, Chăm Tây Ninh gọi là: Sang Magik, Chăm Bình Thuận, Ninh Thuận gọi là: Thang Magik.

Tại Việt Nam, “Masjid” của Islam (Hồi giáo) tạm dịch là “Thánh đường”. Vì đa số tín đồ Kito giáo đã dùng từ “Nhà thờ”.

Nhưng ngược lại, tại tỉnh Ninh Thuận, Sở Nội vụ thường gọi “Magik” là “Chùa”. Đây là cách gọi sai, hay chưa chính xác.

Ban tôn giáo Chính phủ đã thống nhất dùng từ “Masjid” là “Thánh đường”.

Đối với Chăm theo Bani (Chăm theo đạo), tức Chăm theo Bani dòng Awal (Hồi giáo cũ) là tôn giáo Islam, nhưng thực hành tôn giáo chỉ tồn tại ở Champa, tạm gọi: Islam Champa.

Việc xây dựng Thánh đường hay cổng thánh đường không theo một quy tắc thiết kế nào mà mỗi thánh đường tự xây mỗi kiểu riêng hay tự bắt chước nhau, đúng hay sai chưa cần biết. Từ đó, tồn tại nhiều lỗi sai và thánh đường khác lại bắt chước nhau, sau này trở thành nhiều cái sai hơn.

A. Rút kinh nghiệm cái sai từ cổng thánh đường: Thanh Kiết - Bình Thuận

Quan sát trên cổng thánh đường Thanh Kiết, dòng chữ Thrah Chăm ghi như sau:

ꨧꩃ ꨟꨈꨪꩀ ꨨꨤꨭꨥ ꨚꨤꨬ ꨒꩉ

(Sang Magik Haluw Palei Njar)

Phân tích câu trên:

1. ꨧꩃ (Sang): Thừa chữ Sang (Nhà) trong câu trên. Khi nói có thể phát biểu tùy ý, nhưng khi viết phải theo luật chính tả.

Ví dụ trong chính tả tiếng Việt thường ghi: "Chùa Một Cột", không ai ghi: "~~Nhà Chùa Một Cột~~", nhưng khi nói thì tùy ý.

2. ꨚꨤꨬ (Palei): Thừa chữ Palei (Làng) trong câu trên. Vì trong câu trên đã có từ Haluw, người Chăm thường nói: "Tijuh Haluw, Klau Bimong".

Vì đã có chữ: ꨨꨤꨭꨥ (Haluw), nên bỏ chữ ~~Palei~~ (làng)

3. ꨟꨈꨪꩀ (Magik): là tiếng nói, không phải chính tả chữ viết, nên ghi MESJID, vì từ này mang nghĩa Thánh đường. Nhưng nếu ghi chữ Thrah Chăm có thể ghi ꨟꨈꨪꩀ (Magik), không nên ghi ꨟꨲꨈꨪꩀ (~~Mưgik~~), vì đây dành cho tiếng nói, không dùng cho luật chính tả viết.

Đề nghị chỉnh sửa câu trên:

Để ghi đúng Thrah Chăm cho câu trên, phải bỏ từ "~~Sang~~" và bỏ từ "~~Palei~~", câu trên trở thành:

ꨟꨈꨪꩀ ꨨꨤꨭꨥ ꨒꩉ

(Magik Haluw Njar)

Đây là câu đúng để sửa lại cho Thánh đường Thanh Kiết.

B. Dòng chữ cho Thánh đường: Bình Minh - Bình Thuận

Cổng Thánh đường Bình Minh, ngoài thiết kế biểu tượng Ngôi Sao, Trăng Liềm, cụm từ Allah - Muhammad, nếu ghi thêm chữ Thrah Chăm thì phải ghi đúng như sau:

Thrah Chăm: ꨟꨈꨪꩀ ꨨꨤꨭꨥ ꨀꨳ ꨟꨟꨪꩍ

Rumi Champa: Magik Haluw Aia Mamih

Đây là câu đúng nhất để ghi lên cổng Thánh đường Bình Minh, nếu Bình Minh có thiết kế Thrah Chăm

Góp ý: Hãy học và làm theo cái đúng, đừng bắt chước những cái sai.

C.Mặt chính thánh đường: Bình Minh

Mặt chính thánh đường Bình Minh, nên xây theo mẫu thiết kế đã công bố cách đây hai năm, và trang trí chữ như đề nghị trên